NGỌN LỬA SÁNG

 Những dãy phòng học rộng rãi, cửa sổ mở rộng như đôi mắt sáng trong trẻo, đón gió đồng về mang theo hương lúa chín ngan ngát. Những chiếc bàn gỗ có vài vết xước nhỏ, dấu tích của biết bao thế hệ học trò từng ngồi đây, hồn nhiên mơ mộng và cặm cụi làm bài. Ở đây, không khí mộc mạc của vùng quê cứ len lỏi trong từng hơi thở của mái trường, khiến cho mỗi ngày đến lớp trở thành một chuyến đi về với những ký ức gần gũi nhất. Tiếng ve kêu râm ran, tiếng cành phượng đung đưa trong gió, những tia nắng nhảy múa trên tường vôi… tất cả như một bức tranh sống động, vẽ nên tuổi học trò vừa chớm nở. Những bụi hoa giấy tỏa ngát hương trên dãy phòng học, hai hàng tùng xanh mát, thẳng đều tăm tắp trên lối đi vào mái trường thân yêu, cây phượng nơi góc sân trường rực rỡ khi hạ kéo về, những khung cửa sổ thỉnh thoảng rung rinh theo tiếng gió, dường như vẫn thì thầm kể chuyện của bao thế hệ đã từng ngồi dưới mái hiên này. Mỗi ngày đến lớp, bước chân cứ nhẹ bẫng theo nhịp thở của đất trời, tiếng cười nói hòa cùng hương đồng nội làm tâm hồn trẻ con như được vỗ về, dịu dàng trôi theo những cơn gió hiền hòa. Và giữa những sắc màu, âm thanh ấy, cô bước vào lớp như một cơn gió nhẹ giữa buổi sáng đầu thu, không ồn ào, không rộn ràng, chỉ là một dáng người nhỏ nhắn trong chiếc áo dài trắng tinh khôi. Cô không nói nhiều, chỉ nhẹ nhàng đặt cặp xuống bàn, rồi viết tên mình lên bảng – Nguyễn Thị Bích Hường – bằng nét phấn mềm mại như ngọn cỏ. Giọng cô trầm ấm, không vang vọng, cũng không nghiêm khắc, mà như kể một câu chuyện nhẹ nhàng cho những đứa học trò vẫn còn đang ngơ ngác. Tiết Vật lý hôm đó, tôi chẳng còn muốn gục đầu xuống bàn như mọi khi nữa, mà mở vở, lặng lẽ nghe cô nói về những điều tưởng chừng khô khan mà lại thân thuộc đến bất ngờ. Cô không chỉ dạy, cô đã cho tôi thấy một thế giới khác – thế giới của những điều giản đơn mà đẹp đẽ, nơi học trò không chỉ là người nghe, mà là người được tin tưởng.

Hình 1- trường THPT Hoàng Hoa Thám

Hình 2- cô Bích Hường; 

Hình 3: Lô gô 20 năm thành lập trường

   Cô từng nói với lớp tôi một câu rất đỗi giản dị: “Cô không phải là người quá thông minh, nhưng cô chăm. Và chính điều đó đã giúp cô vượt qua được rất nhiều khó khăn.” Câu nói ấy lúc đầu chỉ như một lời chia sẻ vu vơ giữa tiết học, khi nắng đã nhạt dần ngoài khung cửa, nhưng không hiểu sao lại như một sợi tơ nhẹ vướng vào lòng tôi. Nó không gây xáo trộn ngay tức khắc, không khiến tôi phải trăn trở ngay lập tức, nhưng càng nghĩ, càng sống, tôi càng thấy câu nói ấy như một chân lý nhỏ, âm thầm mà vững chãi, như chính con người cô vậy. Tôi từng tưởng rằng thành công là đặc quyền của những người thông minh. Rằng chỉ cần mình không giỏi, thì mọi cố gắng cũng chỉ là chạy theo bóng lưng của người khác. Nhưng cô thì khác, cô không kể về những điều vĩ đại, cô không nói mình vượt lên ai, Cô chỉ nói “Nhờ chăm, cô vượt qua được những giai đoạn rất khó khăn”.  Chính sự giản dị ấy lại khiến tôi tin! Cô không phải người đi qua lớp học như một cơn gió mạnh, không chói chang, nhưng đủ để soi rõ từng trang sách, từng ánh mắt mệt mỏi của học trò. Cô chẳng bao giờ nói về thành tích, cũng không tự nhận mình giỏi hơn ai, nhưng từng việc cô làm, từng lần cô nán lại sau giờ học để giảng lại cho một bạn chưa hiểu, lại chất chứa tình yêu nghề, yêu người. Năm học lớp 11 này, Vật lý với tôi là mê cung! Tôi ghi bài đầy đủ, nhưng chẳng mấy khi dám giơ tay vì tự ti. Có những buổi tối nhìn trang sách, tôi nghĩ: “Hay là mình vốn không hợp với môn này ?”.  Nhưng chính câu nói của cô đã khiến tôi bắt đầu nghĩ khác: yếu tố quyết định thành công chỉ có 1% là thiên bẩm, còn 99% là sự nỗ lực, cần mẫn của chính mình. Và Tôi thử tin: nếu điều ấy đúng với cô, thì sao lại không thể đúng với tôi? Tôi từng là đứa học trò rất ngại hỏi bài. Cảm giác giơ tay lên rồi bị bạn bè cười nhạo, hay đơn giản là sự ngần ngại khi tự thấy mình kém, khiến tôi im lặng nhiều hơn. Nhưng rồi, tôi phát hiện ra, cô có một cách lắng nghe khiến tôi không thấy mình nhỏ bé. Cô nghiêng đầu một chút khi học trò nói, không ngắt lời, không hối thúc, và sau đó trả lời bằng một giọng chậm rãi, kiên nhẫn, như thể mỗi câu hỏi đều đáng để được lắng nghe trọn vẹn. Tôi đã dám giơ tay. Lần đầu tiên sau rất nhiều tiết học, tôi đưa cánh tay mình lên hơi run, hơi chậm, nhưng đủ cao để lọt vào tầm mắt cô. Cô không ngạc nhiên, cũng không khen ngợi gì to tát. Cô chỉ gật đầu nhẹ và bảo: “Em nói đi.” Thế là tôi cất giọng nói run run như thể có ai ngăn cản lại. Một câu hỏi mà tôi đã định giữ lại cho riêng mình, như hàng chục câu khác. Cô lắng nghe, rồi giảng lại chậm rãi hơn, dịu dàng hơn, như thể cô hiểu được nỗi ngần ngại vừa mới được tôi cởi bỏ. Không ai trong lớp cười tôi, như tôi từng lo. Cũng không ai để ý gì nhiều, nhưng riêng tôi thì nhớ mãi cảm giác ấy, cảm giác mình đã vượt qua được một điều gì rất nhỏ mà cũng rất lớn. Tôi giơ tay thêm lần nữa vào buổi học sau đó, rồi nhiều lần nữa. Và thật lạ, bài học cũng vì thế mà dần dễ hiểu hơn. Không phải vì kiến thức đột nhiên trở nên đơn giản, mà vì tôi bắt đầu có đủ kiên nhẫn để đối diện với phần chưa hiểu của mình, thay vì trốn nó đi tựa như ánh nắng e thẹn nay đã tỏa sáng ngay giữa tán cây bàng trước sân. Tôi không rõ từ bao giờ, trong những tiết học vật lý, hình bóng cô đã trở thành một phần không thể tách rời trong những ngày tháng của tôi. Cô không giống như ngọn đèn sáng rực rỡ khiến người ta phải ngước nhìn, mà như một ngọn nến nhỏ thắp lên trong căn phòng âm u, lặng lẽ, đủ ấm để cho tôi không bị chìm trong bóng tối của chính mình. Cô không cần những lời hoa mỹ, cũng không phô diễn sự giỏi giang. Chỉ là ánh mắt dịu dàng, là bàn tay kiên trì viết đi viết lại công thức trên bảng, là những câu nói giản đơn như nhành cây cứng cáp đứng giữa bão giông. Tôi không biết nói thế nào cho đúng, chỉ biết rằng, có lúc nhìn cô, tôi thấy trong cô một sự chăm chỉ như đất mẹ lặng lẽ nuôi cây.

Có lẽ ai cũng từng bắt gặp trong đời một người khiến ta nhớ mãi, không phải vì họ làm điều gì vĩ đại, mà vì chính cái cách họ sống, âm thầm, nhẫn nại, kiên cường như một gốc cây nhỏ giữa đồng, lặng lẽ chịu đựng gió mưa nhưng chưa từng oằn mình ngã xuống. Những con người như thế thường chẳng cần kể về mình. Họ cứ thế mà đi qua cuộc đời người khác, để lại trong lòng người ta một điều gì đó rất khó gọi tên, có thể là kính trọng, có thể là biết ơn, cũng có thể là niềm xúc động âm ỉ bừng lên khi ta đủ yên để nhìn lại. Năm ngoái, tôi chưa từng được học cô. Nhưng những câu chuyện về cô đã lặng lẽ len vào trí nhớ tôi như gió se đầu đông len qua khe cửa lớp. Người ta kể rằng cô từng trải qua một đợt điều trị bệnh về tuyến giáp, thứ bệnh không ồn ào nhưng âm ỉ bào mòn sức lực, khiến mỗi lần trở lại bục giảng đều là một cuộc thử thách thầm lặng. Cô đã xuống thành phố điều trị trong một thời gian dài, rồi sau đó quay lại trường không một lời thở than, cũng chẳng lấy bệnh tật làm cớ để chậm lại điều gì. Cô chỉ tiếp tục dạy, bằng một sức bền kỳ lạ, như thể chưa từng đi qua cơn đau. Câu chuyện ấy càng nghe, càng thấy hình ảnh người phụ nữ ấy trở nên đặc biệt, như một ngọn đèn nhỏ không chói lóa, nhưng bền, rất bền. Cái bền không nằm ở giọng nói, không ở bước đi, mà ở ý chí. Thứ ánh sáng không phát ra từ thể chất, mà từ tâm hồn. Lúc ấy, tôi chỉ biết lặng lẽ nghĩ về cô như một biểu tượng, một người thầy không lên lớp bằng sức khỏe, mà lên lớp bằng lòng tin vào nghề. Và chính điều đó đã gieo vào tôi một thứ động lực âm thầm: nếu có một người từng ốm yếu đến thế mà vẫn dám đứng lớp mỗi ngày, thì tại sao mình chỉ mới khó một chút mà đã muốn buông tay? Năm nay, khi biết mình sẽ được học cô, tôi đã hồi hộp như thể sắp gặp một người quen cũ mà chưa từng nói chuyện. Thứ cảm xúc dâng trào trong tôi ngay thời khắc ấy thật lạ, như mong đợi một tia hy vọng chiếu ngang qua.

Cô vẫn hàng tháng xuống thành phố tái khám. Vẫn mang trong người những mệt mỏi mà không một đơn thuốc nào có thể làm biến mất hẳn. Nhưng chưa buổi nào cô nghỉ dạy. Chưa lần nào học trò phải ngồi lớp không thầy. Cô đến lớp không chỉ với giáo án, mà với một khí chất rất riêng: nhẹ nhàng nhưng không dễ khuất phục, mệt mỏi thể chất nhưng chưa từng mỏi lòng. Người ta thường dạy bằng lời. Nhưng có những người như cô, dạy bằng cách sống. Cách cô bước vào lớp mỗi buổi sáng không vội vàng, không mệt nhọc, nhưng đầy quyết tâm, chính là một bài học không có trong sách vở nào, không chấm bằng điểm số nào, nhưng sẽ đi theo tôi suốt những năm tháng dài phía trước.

Từ hình ảnh người giáo viên nhỏ bé kiên cường chống chọi với căn bệnh âm ỉ từng ngày, tôi như nhìn thấy rõ hơn một chân lý giản dị mà bao năm qua mình chưa từng thấu: con người ta không được sinh ra để thuận buồm xuôi gió, mà để vượt qua. Cô không hề giảng điều đó bằng những lời sáo rỗng. Chính cách cô sống nhẹ nhàng, bình thản đi qua cơn đau mới là minh chứng rõ ràng nhất. Trong một thế giới mà ai cũng vội vàng đi tìm thành công, ánh hào quang, thì cô chọn ở lại với bục giảng, với phấn trắng bảng đen, và với cả những tháng ngày thuốc men lặng lẽ mà không lấy một lời than vãn. Chỉ là sự bền bỉ khiến người ta cảm phục! Chính từ ánh sáng lặng lẽ ấy, tôi học được cách đối mặt với cuộc đời. Những bài kiểm tra từng khiến tôi sợ hãi, những điểm số không như mong đợi từng khiến tôi muốn buông xuôi… bỗng chốc trở nên thật nhỏ bé. Cớ sao tôi lại phải gục ngã, trong khi người phụ nữ ấy vẫn đang đứng thẳng giữa bão giông? Cô như một nhành cây gầy guộc, tưởng chừng dễ gãy, nhưng lại kiêu hãnh vươn lên để xanh mãi với nghề. Từ cô, tôi hiểu thế nào là nghị lực! Cũng từ cô, tôi hiểu phần nào về cách con người sống giữa bao nhiêu lựa chọn. Có người chọn né tránh khổ đau, có người để hoàn cảnh cuốn trôi, nhưng cũng có người, như cô, âm thầm đi qua bão giông bằng tất cả lòng tin. Cuộc đời chẳng bao giờ là thẳng tắp mà luôn có những ngã rẽ, khúc quanh co, gập ghềnh. Sẽ có những vết thương, những chông chênh không báo trước. Nhưng cách mình lựa chọn dừng lại hay tiếp tục mới là điều quyết định bản lĩnh. Và cô chính là người giữ vững mình như thế! Có những lúc, nhìn cô trên bục giảng, tôi nghĩ: liệu cô đang mệt không? Nhưng rồi chính sự bình thản trong cách cô giảng bài, tận tâm chỉ bảo học trò như chưa từng có cơn đau nào đi qua, khiến mọi câu hỏi dần lặng xuống. Cô chỉ lặng lẽ chọn sống tử tế với nghề, và chính điều đó lại trở thành một thứ áng sáng âm thầm soi rọi vào ý thức của những học sinh như tôi. Có thể tôi chưa đủ trải đời để hiểu hết nỗi đau mà cô từng đi qua, nhưng tôi đủ trưởng thành để biết rằng: lòng kiên định, sự hy sinh, và sự bền bỉ ấy không thể đến từ điều gì khác ngoài một tình yêu sâu sắc với nghề, với học trò, với chính cuộc sống này. Những ngày học với cô, tôi không chỉ học chương trình lớp 11, mà còn học bài học lớn hơn về con người: sự hy sinh, sống đẹp. Đôi khi, tôi tự hỏi: nếu không có những toa thuốc, những buổi tái khám thầm lặng… liệu cô có trở nên mạnh mẽ đến thế? Và nếu không có hình ảnh ấy, liệu tôi một học trò từng rất sợ thất bại, có học được cách đứng dậy? Giữa những ngày học hành bộn bề, với áp lực điểm số khiến tôi nhiều lần muốn buông xuôi, hình ảnh của cô đã kéo tôi lại. 

  Rồi mai này, tôi sẽ còn đi qua bao nhiêu giảng đường, ngồi dưới biết bao ánh đèn, lắng nghe hàng trăm tiết giảng. Nhưng có lẽ, những điều đọng lại sâu sắc nhất không phải là công thức, là định luật hay con số. Mà là hình ảnh một người cô nhỏ bé, vẫn từng ngày bền bỉ đứng lớp. Là dáng đi chậm rãi với ánh mắt dịu dàng, là giọng nói trầm ấm và sự quan tâm ân cần chỉ bảo dường như không hề biết mỏi của cô. Tôi từng nghĩ rằng để truyền cảm hứng, người ta phải thật tài giỏi, rực rỡ, phải làm được điều gì đó lớn lao. Nhưng cô thì khác. Cô truyền cảm hứng chỉ bằng cách không từ bỏ. Chỉ bằng việc mỗi ngày vẫn đến lớp, vẫn gõ phấn lên bảng bằng bàn tay đôi khi còn run nhẹ. Không ai nhắc đến bệnh tình của cô, nhưng tất cả đều thấy ở cô một bài học về cách con người ta có thể bền bỉ đi qua thử thách mà không cần lời than vãn. Từ cô, tôi hiểu rằng không phải ai cũng có thể thay đổi thế giới. Nhưng mỗi người đều có thể chọn sống tử tế trong thế giới này. Cô đã chọn sống như thế bằng tận tâm, trách nhiệm và niềm tin không phai với nghề. Và tôi biết, dẫu sau này có đi bao xa, thì bài học về cách sống từ cô vẫn sẽ đi theo tôi suốt đời. Và cũng nhờ cô mà tôi bắt đầu hiểu: Trưởng thành là khi biết cúi đầu lặng lẽ học lấy một bài học tử tế, là khi nhìn thấy người khác bền bỉ mà soi lại chính mình, là khi không còn sống hời hợt trong mỗi ngày. Có thể tôi vẫn còn nhiều nỗi sợ và dễ mủi lòng trước những điều nhỏ nhặt, nhưng từ cô, tôi học được cách không quay đầu, không buông bỏ dễ dàng như trước nữa. Vijaya Lakshmi Pandit từng nói: " Mục tiêu của giáo dục không phải là dạy cách kiếm sống hay cung cấp công cụ để đạt được sự giàu có, mà đó phải là con đường dẫn lối tâm hồn con người vươn đến cái Chân và thực hiện cái Thiện ". Dường như mỗi chúng ta sẽ ít nhiều gặp được một tia sáng hy vọng, người khiến chúng ta biết trân trọng cuộc sống, một người cô, người thầy dìu dắt ta trên con đường thành người tử tế. Cuộc đời không thiếu những điều khiến ta muốn dừng lại. Nhưng rồi, sẽ có ai đó kì diệu xuất hiện, không để kéo ta đi, mà chỉ âm thầm đứng đó, không ồn ào, nhưng đủ bền chặt toả hương, để cho ta có niềm tin vào cuộc sống.